وبلاگ فرش، فرش ایران

» فرش

بشر از زماني كه خود را شناخت و ضرورت وجود ملزومات زندگي روزمره را احساس نمود، به فكر داشتن منسوجي بود تا او را در برابر سرما و سختي زمين محافظت نمايد. پشم و موي حيواناتي نظير گوسفند و بز، اولين يافته هاي بشر براي برآوردن اين نياز بود و متعاقباً پوست اين حيوانات اولين زيرانداز يا به عبارت ديگر فرش منسوج بود. به دنبال تحول و پيشرفت در زندگي، بشر آموخت كه

مي تواند با در هم نمودن و فشردن الياف پشم، زيراندازي ضخيم تر و گرم تر به نام نمد تهيه نمايد. متعاقباً با فراگيري فنون ريسندگي و تابندگي، نخهاي پشمي را توليد نمود و براي اولين بار با ادغام رشته نخهاي افقي و عمودي نخ هاي پشم، گليم را ابداع كرد و اين سرآغازي بود براي ابداع فرش گره دار يا پرزدار كه هنر و فني پيشرفته تر بود. تاكنون تاريخ دقيق اين ابداعات براي ما مشخص نشده است، اما در ميان فرشهاي گره دار قديم ي ترين يافته، متعلق به حدود پنج قرن قبل از ميلاد مسيح مي باشد. اين فرش كه به دليل محل يافتن آن در اعماق يخهاي دره هاي پا زيريك با نام

فرش پازيريك شهرت جهاني يافته، توسط سرگئي رودنكو، باستان شناس معروف روس كشف گرديد.
تمامي نقش و نگاره هاي موجود بر روي اين فرش مشابهت فراواني با نگاره ها و حجاريهاي كاخ تخت جمشيد در ايران دارد. اين شباهت به اندازه اي است كه كاشف آن در اولين دقايق اكتشاف در سال ۱۹۴۷ ميلادي اظهار نمود: “تخت جمشيد را به ياد مي آورد”. به غير از فرش پازيريك كه تقريباً سالم ترين فرش است كه از گذشته هاي بسيار دور به زمان ما رسيده، پاره فرشهايي نيز چه در ايران و چه در خارج از آن كشف گرديده كه مشهورترين آنها قطعات كشف شده در اكتشافات شهر قومس در نزديكي دامغان و همچنين قطعات كشف شده در شهر سوختة سيستان مي باشند.

کهن ترین نقش قالی تاریخ

کهن‌ترین نقش قالی:

درباره تاریخچه “گستردنی” در ایران، بر اساس نوشته رودنکو (Rudenko) دانشمند شوروی و کاشف قالی‌های “پازیریک”، سده ها پیش از میلاد قالیهای زیبایی در بابل، آشور، پارس، و ماد بافته می شد. کهن‌ترین نمونه نقش قالی را دانشمندان آشورشناس در نقشهای برجستهٔ “کاخ نینوا” (پایتخت آشور ، سرزمین قدیمی در بخش میانی رود دجله) یافته اند که گل و حاشیه آن تقلیدی از گلدوزی های بابل به نظر می رسد . تاریخ این نقش ها را سده هفتم پیش از میلاد می دانند . بهترین نمونه این نقش متعلق به خورس آباد در موزه لوور نگهداری می شود. در وسط این تصویر طرح گل و گیاه چهار برگه‌ای تکرار شده است. و در حاشیهٔ آن تصویرهایی از نیلوفر آبی

است. همانند آنچه که امروزه در برخی از قالیچه های کردی نقش می شود. در همین زمینه، دو مجسمه سفالین اسب در دست است که یکی در سال ۱۳۲۸ در شوش بوسیله دکتر “گیرشمن” (Roman Girsman) کشف شده است که تاریخ آن به قرن هشتم پیش از میلاد می‌رسد و محل کشف دیگری در ماکو است که تاریخ آن متعلق به هزاره دوم پیش از میلاد است. در هر دو

اسبقطعهٔ فرشی به جای زین است که به عقیدهٔ گیرشمن، نگاره‌های آن کهنترین نمونهٔ نقش فرش ایران، نقش نمدزین مجسمهٔ شوش در یک سو تصویر دو گراز در حال تاخت در نیزار را نشان می دهد و در سوی دیگر، دو گراز در دو طرف نگاره‌های مربع شکل را (که به نوشته گیرشمن ، این مربع در گذشته برای نمودن آب کشیده می شده است) ، افزون بر گرازها در هر دو سو نیز یک مرغ ماهیخوار در حال پرواز دیده می شود. نقش نمدزین اسب ماکور، حیوانی است مانند سگ شکاری با آهو و پرندگان و گل و بتونه .

کهن ترین فرش تاریخ

کهن ترین نمونهٔ قالی:

کهن ترین نمونه قالی، فرش‌هایی است که در پازیریک به سال ۱۹۴۹ بدست آمده است. پازیریک، دره‌ای است در دامنهٔ تپه‌های نواحی شمالی کوهستان “آلتایی”، از نواحی جنوبی سیبری مرکزی و در ۷۹ کیلومتری مرز مغولستان خارجی، با ارتفاع نزدیک ۱۵۰۰ متر از سطح دریا. در بازدید از پازیریک بوسیله رودنکو، پنج مقبرهٔ بزرگ و نه مقبرهٔ کوچک کشف شد که ظاهرشان مانند تپه‌های سنگی بود. حفاری این مقبره‌ها که در روسیه “کورگان” نامیده می شوند، از اوایل قرن چهاردهم هجری شمسی آغاز شد و در طول بیست سال در چند نوبت ادامه یافت. به علت یخبندان درون مقبره‌ها، یخها را با کمک جریان آب گرم شکسته و خارج کردند تا بتوانند به وسایل درون گورها دسترسی پیدا کنند و معلوم شد که ساکنان این نواحی سَکایی‌های ایرانی‌تبار بوده‌اند.

قالی پازیزیک:

در این مقبره‌ها که مربوط به پادشاهان سکایی بوده است، اجساد مردگان در درون تابوتهای چوبی قرار داشت، بدن آغشته به مواد عطر آگین و سر رو به سوی مشرق بود. اتاقهای مقبره، چوبی بود و بدنهٔ درونی آنها با نمد پوشیده شده بود. از جمله این نمدها، نمد سفید رنگی بود که بر آن نقش شیری، با بدن انسان و نگارهٔ مرغان گوناگون دیده می شد. بر کف تابوت نمد دولا و روی آن قالیچهٔ پشمی گسترده بودند و بدن مرده روی قالیچه بود. در مقبرهٔ پنجم آثاری از صنعتِ بافندگیِ زمانِ

هخامنشیان پیدا شد که از جمله دو فرش از گونهٔ قالیچه برای زین اسب (فرش غاشیه) است که اندازه یکی از آنها ۱/۸۳×۲ متر به کلفتی ۲ میلیمتر است با رنگ قرمز سیر، آبی، سبز، زرد کمرنگ و نارنجی که به جز بخش کوچکی از آن بقیه سالم مانده است. در این قالیچه که کُرک آن از پشت گره خورده و از سمت رو چیده و صاف شده است، به نوشته رودنکو در هر دسیمتر مربع ۳۶۰۰ گره به کار رفته است. نقشهٔ این فرش، در وسط عبارت است از چند ردیف نگاره چهار برگی به شیوهٔ گل و بوتهٔ آشوری و نقش حاشیه آن نیز ردیفی است از جانوران افسانه‌ای بالدار و پس از آن

سوارکاران و گوزنها. بر اساس نوشتهٔ رودنکو، نگارهٔ اسبهای سوارکاران با آن گردن برگشته و پارچه‌ای که برسینه اسب است و گذاشتن قالیچه به جای زین، از ریزه‌کاریهای نقش، مانند شیوهٔ گره زدن دم اسب را، در تخت جمشید نیز می توان دید. همچنان نقش آنها که در کنار اسب راه می روند و جامهٔ کوتاه و شلوار تنگ پوشیده اند نیز در آنجا به چشم می‌خورد. این فرش را بر اساس برآوردهای رودنکو می توان متعلق به قرن چهارم یا پنجم پیش از میلاد دانست.

فرش دوم نیز قالیچه‌ای است که چند تکه شده و نقش آن چهار گوشه‌هایی است به رنگ قهوه‌ای روشن یا آبی با نقش چند زن هخامنشی در برابر آتشدان که نمونهٔ آن در مُهرهای عصر هخامنشی نیز دیده می شود. تار و پود این فرش از پشم و بافت آن دورو است. یعنی در هر سانتی متر مربع از یک سو ۲۲ گره و از سوی دیگر ۲۴ گره دارد و به این ترتیب نقش فرش از هر دو سو نمایان است. نمونهٔ دیگر هنر بافندگی دوره هخامنشی، تکه‌هایی از یک فرش دیگر ایران است که در موزهٔ هرمیتاژ پتروگراد نگهداری می شود. این تکه‌ها پیش از حفاری‌های درهٔ پازیریک، بوسیله هیأت کوزلف (Kozlov) از زیر یخبندان کوههای شمالی مغولستان واقع در”نویین اولا” (nuinula) در سی

برای بدست آمده و تاریخ آن معادل آغاز تاریخ میلادی برآورد شده است. بافت آن محکم و از پشم کلفت و انبوه به رنگ آبی تیره است و به علت کوچک بودن تکه‌ها، نقش کلی فرش را نمی‌توان مشخص کرد.

^{وبلاگ فرش ایران - farsh}

۰ نظر / ۱۲۳ بازدید