آشنایی با رنگرزی گیاهی و حیوانی

» آشنایی با رنگرزی گیاهی و حیوانی

اهمیت وجود رنگ چه از نظر ضرورت و چه از لحاظ زیبایی، بر کسی پوشیده نیست. لذا آشنايی با رنگرزی گیاهی و حیوانی در صنعت فرش بسیار مهم است. در نتیجه، انسان‌ ها از دیرباز، بر آن شدند که از مواد مختلف موجود در طبیعت برای رنگرزی بهره بگیرند. ابتدایی ترین رنگ‌ ها برای بشر اوليه، سياه، قرمز و زرد بود‌ه‌ است كه به دنبال این شناخت، از خاكی زرد، به عنوان رنگ زرد؛ از خاك سرخ، به عنوان رنگ سرخ و از زغال به عنوان رنگ سياه استفاده می‌ كرده‌ است.

رنگرزی گیاهی و حیوانی

رنگ سازی در ايران، قدمتی چند هزار ساله دارد كه نقاشی های ابنیه‌ ی تاریخی و منسوجات به دست آمده از قدیم، گواه خوبی بر این مدعاست. گذشته از آثار به جامانده از دوران هخامنشیان و ساسانیان، كه نشانگر مهارت ایرانیان در بافت و رنگرزی فرش و منسوجات مختلف است، عصر صفویه اوج شكوفایی این هنر در ایران است و قابل ذکر است که رنگرزی در اين دوران، شاد و متنوع بوده‌ است.

ارتباط بین اقلیم‌ های گیاهی و هنر رنگ در ایران (آشنایی با رنگرزی گیاهی و حیوانی)
اقلیم و پوشش گیاهی ایران به نوعیست که برای ما، دستیابی به رنگ‌ های روشن ساده‌ تر از رنگ‌ های تیره بوده‌ است؛ تا جایی که از مجموع گیاهان رنگی ایران، تنها نیل كه در خوزستان كاشته می‌ شد، رنگ سرمه‌ ای می‌ داد. رنگ سیاه و قهوه‌ ای تیره نیز از آن‌ جا كه با استفاده از دندانه‌ های پوساننده تهیه می‌ شده، در قالی ایران چندان كاربردی نداشته است و یا اگر داشته، در قالی‌ های پست مورد استفاده قرار می‌ گرفته است نه در قالی‌ های مرغوب. غیر از این‎ ها، همه‌ ی گیاهان رنگی ایران حتی پوست گردو و حنا، رنگ‌ های شاد به دست می‌ دهند.

قسمت‌ های رنگدار در گیاهان مختلف:

قسمت‌ های رنگدار، در گیاهان مختلف، متفاوت است؛ دسته بندی زیر، محل رنگدار گیاهان مختلف را با ذکر مثالی بیان می‌ کند:

در ریشه‌ ی گیاه، مانند روناس

در قسمت گل مانند اسپرك، زعفران و گندل

در برگ مانند نيل و توت

در پوست میوه‌ مانند انار و پیاز

در پوست ساقه مانند بلوط

تمامی قسمت‌ های گیاه مانند سماق (بخصوص ميوه‌ ی آن) و همچنين گزنه (البته به غیر از ریشه‌ ی آن)

روناس دارای گونه‌ های متعددی است که از نظر جنس و رنگ متفاوت می‌ باشند. کیفیت ماده‌ ی رنگی موجود در ريشه‌ ی این گیاه، بسته به مدت زمانی كه در زیر خاك مانده باشد، متغیر است. در گذشته، ریشه‌ ی روناس را ۴ تا ۵ سال و گاهی بیش از این مدت، زیر خاك نگه می‌ داشتند و یکی از علت‌ های کیفیت بالای رنگ‌ های گذشته، همین امر بوده‌ است. متاسفانه امروزه ریشه‌ ی یك ساله را به فروش می‌ رسانند، و گفته می شود این موضوع کیفیت رنگ روناس را پایین می‌‌ آورد. قابل ذکر است که، روناس پهنه‌ های گرمسیری، از روناس سردسیری مرغوب تر است.

ساختار ریشه‌ ی روناس:

ريشه‌ ی روناس از سه بخش تشکیل شده‌ است: در میانه ریشه، مغز باریكی است كه رنگ قرمز دارد. بخشی كه روی مغز قرار گرفته، كلفت تر است و رنگش زرد مایل به قهوه‌ ایست و مواد رنگی هم، بیشتر در این بخش یافت می شوند. پوست كه مانند لایه‌ ی نازكی روی ریشه قرار گرفته و رنگ آن، قرمز مايل به قهوه‌ ایست.

۰ نظر / ۸۲ بازدید